9. Europejski Kongres Edukacji Leśnej

– Lasy Państwowe zajmują się nie tylko sadzeniem i wycinaniem drzew, ale również edukacją. Cieszę się, że mamy szansę skorzystać z państwa wiedzy na ten temat – powiedział do zebranych Wiesław Krzewina, zastępca dyrektora generalnego LP ds. strategii, organizacji i rozwoju.

Cztery nogi gospodarowania 

O tym, czym jest edukacja dla zrównoważonego rozwoju, mówiła w pierwszym referacie dr Anna Kalinowska z Uniwersytetu Warszawskiego. Zwróciła uwagę, że to właśnie leśnicy jako pierwsi wprowadzili w życie ideę zrównoważonego rozwoju, czyli racjonalnego zaspokajania potrzeb. – Często nasze potrzeby są nie rzeczywiste, lecz wyimaginowane, a ich zaspokajanie odbywa się ze szkodą dla Ziemi. Nasz ślad ekologiczny na Ziemi jest większy niż być powinien – tłumaczyła dr Kalinowska. Aby wytłumaczyć to pojęcie, posłużyła się metaforą krzesła, które potrzebuje czterech nóg, aby stało stabilnie. Podobnie chcąc gospodarować w sposób zrównoważony, musimy uwzględnić cztery aspekty: ekologiczne, gospodarcze, kulturalne i społeczne.

Zrównoważony rozwój zakłada troskę o to, co zostało nam powierzone – zarówno o ludzi zamieszkujących całą naszą planetę, jak i o przyrodę. Jego podstawą jest szacunek dla życia na ziemi i całej jego różnorodności, solidarność z przyrodą oraz z najbiedniejszymi, dbałość o zrównoważoną produkcję i konsumpcję.

Robin Fuller zaś przedstawił sposób prowadzenia edukacji dla zrównoważonego rozwoju w Szkocji. W tym kraju ten rodzaj edukacji jest wspierany przez państwo – wszyscy nauczyciele mają obowiązek uczyć w tym duchu, ponieważ zobowiązują ich do tego standardy nauczania.

Krok po kroku edukacji 

W kolejnej prelekcji Bjørn Helge Bjørnstad z Norwegii przedstawił sześć kroków skutecznej edukacji leśnej. Pierwszym z nich jest zachęcenie, przede wszystkim dzieci, do spędzania czasu na świeżym powietrzu. Kolejny to zachęta do obserwacji przyrody, która składnia do zadawania pytań i poszukiwania informacji. Dzięki temu można przejść do kroku trzeciego, czyli zrozumienia, jak działa ekosystem.
Pierwsze trzy etapy realizuje tradycyjna edukacja środowiskowa. Edukacja dla zrównoważonego rozwoju idzie o krok dalej. Jej celem jest zrozumienie związków między człowiekiem a naturą, zrozumienie tego, że na tym gruncie może się rodzić konflikt (czwarty krok). Stanowi to podstawę do podejmowania odpowiednich decyzji środowiskowych (piąty krok), z uwzględnieniem potrzeb społecznych, ekonomicznych, przyrodniczych i kulturowych.

– Powinniśmy uczyć dzieci, jak rozwiązywać konflikty interesów – mówił Bjørn Helge Bjørnstad. – Podstawą jest szacunek dla oponentów i zrozumienie ich argumentów. Jeśli skupimy się tylko na potrzebach naszego sektora (np. gospodarczych), to nie osiągniemy konsensusu – tłumaczył. Ostatecznym efektem edukacji powinno być kształtowanie postawy odpowiedzialności za przyszłość, związanej np. z zakupem produktów wyprodukowanych zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju.

Leśna szkoła życia 

Krzysztof Kwiatkowski ze stowarzyszenia Polska Szkoła Surwiwalu mówił o znaczeniu sztuki przetrwania w kształtowaniu postaw tzw. trudnej młodzieży. Według niego dobry pedagog powinien nie kierować uczniami, lecz stwarzać sytuacje wychowawcze, które pomogą im w ukształtowaniu ich tożsamości. Idealnie nadaje się do tego właśnie surwiwal. Młody człowiek zostaje wywieziony do lasu z zawiązanymi oczami i nie wie, gdzie jest. Jego zadaniem jest odnalezienie drogi do najbliższego sklepu, a do tego czasu ma do dyspozycji jedynie chleb z dżemem. Próba rozwiązania tego i innych problemów kształtuje w młodzieży dobre postawy, uczy współpracy
z innymi i radzenia sobie w trudnych sytuacjach.

Natomiast dr hab. Ewa Kujawska i dr Andrzej Lis-Kujawski z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego przedstawili projekt, w którym uczestniczyły dzieci z klas integracyjnych. Naukowcy, w trakcie specjalnych wycieczek do lasu, przygotowali dla nich takie zadania, jak np. balansowanie na linie, zejście stromym brzegiem z użyciem liny czy przechodzenie przez rzekę na powalonym drzewie. Wszystkie te zajęcia pomogły dzieciom w zmierzeniu się ze strachem i stresem, zwiększyły ich empatię na problemy osób niepełnosprawnych i ich postrzeganie. Dzieci niepełnosprawne przekonały się, że są w stanie wiele zrobić (np. dziewczynka z amputowaną ręką nauczyła się wiązać węzły), co podniosło ich poczucie własnej wartości.

Źródło pomysłów 

Podczas kongresu prelegenci przedstawiali też wiele przykładów realizacji własnych projektów edukacyjnych. Joanna Ziemkowska z Nadleśnictwa Babki przedstawiła projekt ścieżki „Kraina Modrej Przyrody”. Anna Pikus, naczelniczka Wydziału Edukacji i Udostępniania Lasu Dyrekcji Generalnej LP, przedstawiła najlepsze praktyki edukacyjne w Lasach Państwowych. Justyna Haładaj z Nadleśnictwa Olsztynek zreferowała projekt „Las w szkatułce”.

Podczas kongresu była też mowa o wpływie edukacji leśnej i przebywania w lesie na zdrowie człowieka (prezentacja dr Kerstin Ensinger). Poza wykładami uczestnicy kongresu mogli uczestniczyć w warsztatach, prezentujących różnorodne sposoby prowadzenia zajęć. Był więc questing, warsztaty z surwiwalu, ekostolarki, robienia naturalnej biżuterii czy zabawy z kijkami na kilka sposobów.

Kongres zorganizowały: Stowarzyszenie Edukatorów Leśnych, Centrum Informacyjne LP, Dyrekcja Generalna LP  oraz unijna podgrupa Forest Communicators Network. Patronatem objął go dyrektor generalny LP oraz minister środowiska.

W spotkaniu uczestniczyło ponad 120 osób z Polski, Niemiec, Słowacji, Czech, Finlandii, Norwegii, Szwajcarii, Szkocji, Włoch, Grecji i innych krajów.